Γιάννης Ρίτσος (1909-1990) - Ο ποιητὴς της Ρωμιοσύνης
ὅταν χαμογελᾶνε, ἕνα μικρὸ χελιδόνι φεύγει μὲς ἀπ᾿ τ᾿ ἄγρια γένεια τους
ὅταν κοιμοῦνται, δώδεκα ἄστρα πέφτουν ἀπ᾿ τὶς ἄδειες τσέπες τους
ὅταν σκοτώνονται, ἡ ζωὴ τραβάει τὴν ἀνηφόρα μὲ σημαῖες καὶ μὲ ταμποῦρλα.
Τεράστιο σε ποσότητα και πολὺ σημαντικό σε ποιότητα είναι τὸ ἔργο τοῦ μεγάλου μας ποιητῆ Γιάννη Ρίτσου. Θεωρεῖται ἕνας ἀπὸ τοὺς καλύτερους ἐκπροσώπους τῆς νεότερης ἑλληνικῆς ποίησης. Πάνω ἀπὸ ἑκατὸ ποιητικὲς συλλογὲς καὶ συνθέσεις, ἐννέα πεζογραφήματα (μυθιστορήματα τὰ ὀνομάζει), τέσσερα θεατρικά, ὅπως καὶ μελέτες γιὰ ὁμοτέχνους συγκροτοῦν τὸ κύριο σῶμα τοῦ ἔργου του. Πολυάριθμες μεταφράσεις, χρονογραφήματα καὶ ἄλλα δημοσιεύματα συμπληρώνουν τὴν εἰκόνα τοῦ δημιουργοῦ.
1909 : Γεννιέται στη Μονεμβασιά της Λακωνίας. Είναι το τελευταίο παιδί μιας αρχοντικής οικογένειας. Ο πατέρας του Ελευθέριος Ρίτσος είναι μεγαλοκτηματίας, ενώ η μητέρα του Ελευθερία Βουζουναρά κατάγεται από αρχοντική οικογένεια του Γυθείου. Ωστόσο, από πολύ νωρίς γνώρισε την κοινωνική υποβάθμιση που προήλθε από την οικονομική κατάρρευση της οικογένειάς του. Μεγάλωσε μέσα σε καταθλιπτικές καταστάσεις, οι οποίες σημάδεψαν τη ζωή του. Το καταθλιπτικό περιβάλλον των παιδικών χρόνων του Γιάννη Ρίτσου σημαδεύτηκε περισσότερο από τη σκιά του πατέρα του που λειτουργούσε απαγορευτικά για την ανάπτυξη του, όπως αναφέρει ο Στέφανος Διαλησμάς1, και ο οποίος θα περάσει και στο έργο του. Στο Φιλοκτήτη π.χ. είναι ευδιάκριτη η αυταρχική μορφή του πατέρα του2.
1919: Ο Ρίτσος εγγράφεται στο σχολαρχείο της Μονεμβασιάς, το οποίο και τελειώνει.
1921: Εγγράφεται στο Γυμνάσιο Γυθείου. Τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς πεθαίνει από φυματίωση ο αδελφός του Δημήτρης, ενώ τρεις μήνες αργότερα πεθαίνει και η μητέρα του από την ίδια αρρώστια σε ηλικία 42 ετών. Το οικογενειακό αυτό δράμα επιδεινώνει και το πρόβλημα της ψυχικά άρρωστης αδελφής του, η οποία τελικά θα θεραπευτεί, και που θα οδηγήσουν τον ποιητή, όπως αναφέρει η Νένα Κοκκινάκη, να στραφεί «προς τα πράγματα, σκεύη, πόρτες, παράθυρα, κουρτίνες, τραπέζια και αναρίθμητα αγάλματα»3, τα οποία απαντώνται με συχνότητα αυξημένη στην ποίησή του.
1924: Σε ηλικία δεκαπέντε ετών, μαθητής γυμνασίου ακόμα, δημοσιεύει για πρώτη φορά στη «Διάπλαση των παίδων» με το ψευδώνυμο «Ιδανικό όραμα».
1925 : Τελειώνει το Γυμνάσιο και μαζί με την αδελφή του Λούλα έρχεται στην Αθήνα, σε μια περίοδο μετά τη Μικρασιατική καταστροφή όπου οι συνθήκες είναι ιδιαίτερα αρνητικές, ιδιαίτερα στον τομέα της ανεργίας. Αρχικά, ο Ρίτσος εργάζεται ως δακτυλογράφος και στη συνέχεια προσλαμβάνεται στη συμβολαιογραφική υπηρεσία της Εθνικής Τράπεζας.
1926: Προσβάλλεται και ο ίδιος από την οικογενειακή αρρώστια, τη φυματίωση και το Μάρτιο του ίδιου χρόνου επιστρέφει στη Μονεμβασία, όπου μένει σ’ ένα ερειπωμένο πανδοχείο. Εδώ γράφει ποιήματα, πολλά από τα οποία δημοσιεύονται στο «Φιλολογικό παράρτημα» της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας και φαίνεται πως θα συμπεριληφθούν αργότερα στις συλλογές Στο παλιό σπίτι και Δάκρυα και χαμόγελα. Την ίδια χρονιά επιστρέφει στην Αθήνα και εγγράφεται στη Νομική Σχολή, χωρίς όμως να φοιτήσει ποτέ. Την περίοδο αυτή εργάζεται ως βοηθός βιβλιοθηκάριου και γραφέας στο Δικηγορικό Σύλλογο της Αθήνας.
1927. Νοσηλεύεται (για τρία χρόνια) στο «Σωτηρία», όπου γνωρίζει απλούς ανθρώπους και μαρξιστές διανοούμενους. Γνωρίζεται με τη Μαρία Πολυδούρη.
1930: Επανεμφανίζεται η φυματίωση και ο ποιητής νοσηλεύεται στο Άσυλο Φυματικών της Καψαλιώνας στα Χανιά της Κρήτης, σε ένα κτίριο ερείπιο, για το
οποίο ο ποιητής θα διαμαρτυρηθεί σε επιστολή του στην τοπική εφημερίδα, όπου μιλά για τις τραγικές συνθήκες διαβίωσης των ασθενών. Η διαμαρτυρία αυτή είναι η πρώτη δημόσια διαμαρτυρία του. Αργότερα, μεταφέρεται στο σανατόριο «„Άγιος Ιωάννης» στα Χανιά.
1931 : Επιστρέφει στην Αθήνα. Αναλαμβάνει τη διεύθυνση του καλλιτεχνικού τμήματος της Εργατικής Λέσχης. Σκηνοθετεί εργάζεται ως ηθοποιός, ως χορευτής στις επιθεωρήσεις ελαφρού θεάτρου. Σκηνοθετεί ακόμα και παραστάσεις, απαγγέλλει ποιήματα. Η αρρώστια του βρίσκεται σε ύφεση. Επειδή δεν μπορεί να δουλέψει σε γραφείο ή σε δημόσια υπηρεσία, γιατί δεν έχει απολυτήριο στρατού, τον βοηθάει οικονομικά η αδελφή του Λούλα, η οποία είναι εγκατεστημένη στην Αμερική.
1932: Ο πατέρας του εισάγεται στο Δημόσιο Ψυχιατρείο, στο Δαφνί, όπου θα πεθάνει οκτώ χρόνια αργότερα
1933: Αρχίζει τη συνεργασία του με το περιοδικό της Αριστεράς «Πρωτοπόροι», οπότε δραστηριοποιείται πλέον σ’ αυτόν το χώρο. Επειδή η αδελφή του Λούλα αδυνατεί να τον ενισχύσει οικονομικά, αναγκάζεται να στραφεί στο επαγγελματικό θέατρο. Προσλαμβάνεται στο «Θέατρο Κυβέλης» όπου συνεργάζεται με τη Ζωζώ Νταλμάς. Την ίδια εποχή γνωρίζεται με τον εκδότη Γκοβόστη, ο οποίος προσλαμβάνει το Ρίτσο ως διορθωτή δοκιμίων, με τον οποίο συνεργάζεται περίπου είκοσι χρόνια.
1934: Προσλαμβάνεται από τον Γκοβόστη. Εκδίδεται η πρώτη ποιητική συλλογή του Τρακτέρ, στην οποία ο ποιητής «διακωμωδεί» τις παλιές αντιλήψεις για την παραδοσιακή ποίηση, αν και ο ίδιος χρησιμοποιεί τις τεχνικές της (R. Beaton, 205). Αρχίζει τη συνεργασία του με το «Ριζοσπάστη», όπου δημοσιεύει με το ψευδώνυμο Σοστίρ Ι. (= αντιστροφή του ονόματός του). Την ίδια χρονιά γίνεται μέλος του Κ.Κ.Ε. .
1935: Εκδίδεται η δεύτερη ποιητική του συλλογή με τίτλο Πυραμίδες, όπου είναι ευδιάκριτος ο σαρκασμός και η κοινωνική κριτική, όπως ακριβώς και στο Τρακτέρ.
1936: Τα επεισόδια της 9ης Μαΐου στη Θεσ/νίκη κατά τη διάρκεια της απεργίας των καπνεργατών και η πρωτοσέλιδη φωτογραφία μιας μάνας που κρατούσε στην αγκαλιά της το νεκρό παιδί της, θα εμπνεύσουν τον ποιητή, ο οποίος συγκλονισμένος θα μας δώσει σε λίγες μέρες τον Επιτάφιο, αποσπάσματα του οποίου δημοσιεύονται στην εφημερίδα «Ριζοσπάστης» με τίτλο Μοιρολόι.
1937: Η αδελφή του Λούλα εισάγεται στο Δαφνί και ο ίδιος νοσηλεύεται στο σανατόριο της Πάρνηθας, όπου γράφει την Εαρινή συμφωνία. Στο μεταξύ, κυκλοφορεί το Τραγούδι της αδελφής μου και ο Παλαμάς χαιρετίζει την έκδοση της συλλογής με την περίφημη φράση «Παραμερίζουμε ποιητή, για να περάσεις». Γράφεται η συλλογή που μπορεί να απευθύνεται σε παιδιά Μια πυγολαμπίδα φωτίζει τη νύχτα, η οποία θα συμπεριληφθεί στον Α' τόμο της συγκεντρωτικής έκδοσης των Ποιημάτων του. Γίνεται μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών.
1938: Εκδίδεται η Εαρινή συμφωνία. Στην Πάρνηθα γράφεται το Όνειρο καλοκαιρινού μεσημεριού, που απευθύνεται σε μεγάλα παιδιά και το οποίο θα συμπεριληφθεί στον Α' τόμο της συγκεντρωτικής έκδοσης των ποιημάτων του. Πεθαίνει ο πατέρας του. Προσλαμβάνεται στο τότε Βασιλικό Θέατρο (σημερινό Εθνικό Θέατρο).
1939: Β' Παγκόσμιος πόλεμος. Ο Ρίτσος γράφει το Εμβατήριο του Ωκεανού, με θέμα το ταξίδι, τη φυγή από την πραγματικότητα και την επιστροφή στην αγνότητα της παιδικότητας. Κυριαρχεί η εσωτερική αναζήτηση, υιοθετείται ο ελεύθερος στίχος, εμφανίζονται συμβολικοί υπαινιγμοί. Η αδελφή του Λούλα βγαίνει από το ψυχιατρείο.
1940: Ο πόλεμος φτάνει στην Ελλάδα. Κυκλοφορεί το Εμβατήριο του Ωκεανού. Ο Ρίτσος μεταπηδά από το βασιλικό θέατρο στη Λυρική Σκηνή, όπου εργάζεται ως χορευτής.
1941: Γερμανική επίθεση κατά της Ελλάδας. Ο ποιητής άρρωστος βρίσκεται κατάκοιτος στο σπίτι ενός ζευγαριού χορευτών στη Λυρική Σκηνή, του ζεύγους Φιλιακού (Μιράντας και Τάσου Φιλιακού). Ιδρύεται το Ε.Α.Μ. . Αρχίζει οργανωμένα η Εθνική Αντίσταση.
1942: Προσχωρεί στο μορφωτικό τμήμα του ΕΑΜ, όπου και προσφέρει τις υπηρεσίες του. Ο Ρίτσος εξαντλημένος από την πείνα διατρέχει θανάσιμο κίνδυνο. Αρνείται τα χρήματα που συγκεντρώθηκαν γι’ αυτόν, με παρέμβαση του ηθοποιού Βόκοβιτς και ζητά να μοιραστούν ακριβοδίκαια σε όσους λογοτέχνες έχουν ανάγκη. Γράφει την Παλιά μαζούρκα σε ρυθμό βροχής και το Μια γυναίκα πλάι στη θάλασσα. Γράφει επίσης το ποιητικό του κείμενο Η τελευταία προ Ανθρώπου Εκατονταετία.
1943: Εκδίδεται η «Δοκιμασία», συγκεντρωτική έκδοση των συλλογών της περιόδου 1935-1943, η οποία θα πάρει την οριστική της μορφή το 1961, οπότε προστίθεται το ποίημα «Παραμονές ήλιου», που το είχε διαγράψει η γερμανική λογοκρισία. Ολοκληρώνεται το ποιητικό του κείμενο Μια γυναίκα πλάι στη θάλασσα, και γράφει το θεατρικό Το πανηγύρι του ήλιου. Τη χρονιά αυτή δοκιμάζει τις δυνατότητές του στο μυθιστόρημα. Αρχίζει να γράφει το πεζό Στους πρόποδες της σιωπής, που θα καεί στα Δεκεμβριανά μαζί με όλο του το αρχείο. 1944: Τα γερμανικά στρατεύματα αποχωρούν. Τον Οκτώβριο φτάνει στην Αθήνα η κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου, η οποία θα ανατραπεί αργότερα. Δεκεμβριανά.
1945: Στέλνεται ως συνεργάτης του Λαϊκού Θεάτρου Μακεδονίας στην Κοζάνη. Καθ’ οδόν γράφει την Αθήνα στ’ άρματα, που παίζεται με επιτυχία και αποτελεί τη βάση του τρίπρακτου θεατρικού έργου Πέρα από τον ίσκιο των κυπαρισσιών. Μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας ο Ρίτσος επιστρέφει στην Αθήνα, όπου επικρατεί κλίμα τρομοκρατίας και βίας. Συνεργάζεται με τα Ελεύθερα Γράμματα. Γράφει ποιήματα για το Νίκο Ζαχαριάδη και τον Άρη Βελουχιώτη. 1946: Γράφει τη Ρωμιοσύνη και την Κυρά των αμπελιών, ποιητικές συνθέσεις που θα συνταιριάξουν τα στοιχεία της πολύμορφης ελληνικής παράδοσης.
1948: Αρχίζουν οι πολιτικές περιπέτειες της ζωής του. Συλλαμβάνεται και εξορίζεται στη Λήμνο, όπου αρχίζει να γράφει το Καπνισμένο τσουκάλι, που θα δημοσιευθεί πολύ αργότερα, το 1974, και τα δύο Ημερολόγια της εξορίας.
1949: Μεταφέρεται στη Μακρόνησο. Εδώ βρίσκονται άλλα γνωστά ονόματα, όπως ο Τάσος Λειβαδίτης, ο Μάνος Κατράκης κ.ά. Παρά τις απαγορεύσεις, συνεχίζει να γράφει. Γράφονται τα Μακρονησιώτικα, σε ένα στίχο «στερημένο από τη λυρική μουσικότητα της ειρηνικής ποίησης»4 και συλλαμβάνονται υπό μορφή σημειώσεων Οι γειτονιές του κόσμου, όπου είναι έντονη μια ποιητική κραυγή. Τα χειρόγραφα διασώζονται μέσα σε μπουκάλια, τα οποία κρύβονται κάτω από τη Γη.
1952: Γράφεται και εκδίδεται από τον εκδοτικό οίκο του Βουκουρεστίου Νέα Ελλάδα. Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο, ενώ παράλληλα δημιουργεί την Ανυπόταχτη πολιτεία.
1954: Παντρεύεται τη Φαλίτσα Γεωργιάδου από τη Σάμο. Εκδίδεται η Αγρύπνια, με ποιήματα της περιόδου 1941-1953. Αργότερα η συλλογή θα συμπληρωθεί με την Κυρά των αμπελιών.
1955: Γεννιέται η κόρη του Έρη, για την οποία ο ποιητής γράφει το Πρωινό άστρο, το οποίο κυκλοφορεί την ίδια χρονιά, με υπότιτλο Μικρή εγκυκλοπαίδεια υποκοριστικών για την κορούλα μου.
1956: Ταξιδεύει στη Σοβιετική Ένωση ως μέλος μιας αντιπροσωπείας, στην οποία συμμετέχουν καθηγητές πανεπιστημίου, διανοούμενοι και δημοσιογράφοι. Τη χρονιά αυτή παίρνει το Α' κρατικό βραβείο για τη Σονάτα του Σεληνόφωτος, η οποία εκδίδεται από τον Κέδρο, ο οποίος επίσης δημοσιεύει σε διασκευή στα ελληνικά μια σειρά από ρώσικα παραμύθια με τίτλο Η γκρινιάρα κατσίκα και άλλα ρώσικα λαϊκά παραμύθια του Τολστόι.
1957: Κυκλοφορούν τα Χρονικά, ο Αποχαιρετισμός, ο οποίος περιγράφει τις τελευταίες στιγμές του Γρηγόρη Αυξεντίου στη φλεγόμενη σπηλιά (5-25 Μαρτίου), τα Μακρονησιώτικα και οι Γειτονιές του κόσμου. Την χρονιά αυτή πεθαίνει η κορούλα του φιλικού του ζεύγους Φιλιακού, το οποίο τον είχε βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές του. Γράφει προς τιμήν της τη συλλογή Υδρία, με βασικό ποίημα την εκτενέστατη σύνθεση Αναφυλλητό, που έχει συμπεριληφθεί στο Β' τόμο της συγκεντρωτικής έκδοσης των ποιημάτων του.
1958: Κυκλοφορούν οι συλλογές Όταν έρχεται ο ξένος, η Ανυπόταχτη πολιτεία, η Αρχιτεκτονική των δέντρων και το Πέρα από τον ίσκιο των κυπαρισσιών. Στη Σάμο, όπου βρίσκεται, συνθέτει το πολυπρόσωπο ποίημα Οι γερόντισσες και η θάλασσα.
1959: Κυκλοφορούν οι Γερόντισσες και η θάλασσα και το Μια γυναίκα πλάι στη θάλασσα. Μεταβαίνει στη Ρουμανία, όπου επεξεργάζεται την Ανθολογία ρουμάνικης ποίησης.
1960: Κυκλοφορούν οι συλλογές Το παράθυρο και η Γέφυρα, ενώ τον Οκτώβριο του ίδιου έτους κυκλοφορεί σε δίσκο μελοποιημένος από το Μίκυ Θεοδωράκη ο Επιτάφιος. Τη χρονιά αυτή (καλοκαίρι) στη Σάμο γράφεται η συλλογή που απευθύνεται σε παιδιά Παιχνίδια τ’ ουρανού και του νερού, αφιερωμένη στο Φωτούλη και στην Έρη, η οποία θα εκδοθεί σε αυτοτελή έκδοση αργότερα (1985) από τις εκδόσεις Κέδρος και σε εικονογράφηση της Τζένης Δρόσου και θα συμπεριληφθεί στο Β' τόμο της συγκεντρωτικής έκδοσης των ποιημάτων του.
1961: Εκδίδονται οι δύο πρώτοι τόμοι από τα ποιητικά του Άπαντα με τον τίτλο Ποιήματα, καθώς και η Ανθολογία ρουμάνικης ποίησης.
1962: Γνωρίζεται στη Ρουμανία με το Ναζίμ Χικμέτ, του οποίου θα μεταφράσει αργότερα ποιήματα από την αγγλική τους μετάφραση. Ολοκληρώνει την Ανθολογία Τσέχων και Σλοβάκων ποιητών. Η αρρώστια του που υποτροπιάζει τον αναγκάζει να εισαχθεί στο νοσοκομείο. Κυκλοφορούν οι συλλογές Το νεκρό σπίτι και Κάτω από τον ίσκιο του βουνού.
1963: Ο ποιητής γράφει το Θρήνο του Μάη προς τιμή του δολοφονηθέντος Γρηγόρη Λαμπράκη. Κυκλοφορούν Το δέντρο της φυλακής και οι γυναίκες και τα Δώδεκα ποιήματα για τον Καβάφη, οι Μαρτυρίες (σειρά πρώτη) και σε μετάφραση των Νικηφόρου Βρεττάκου και Γιάννη Ρίτσου μια μετάφραση ποιημάτων του Αττίλα Γιοσέφ.
1964: Εκδίδεται ο Γ' τόμος των «Ποιημάτων» του, η συλλογή Παιχνίδια τ’ ουρανού και του νερού καθώς και μεταφρασμένα ποιήματα του Μαγιακόφσκι σε πρόλογο και μετάφραση του ίδιου του Γιάννη Ρίτσου.
1965: Κυκλοφορεί ο θεατρκός μονόλογος Φιλοκτήτης, ο οποίος θα συμπεριληφθεί αργότερα στην Τέταρτη διάσταση.
1966: Εκδίδεται η Ρωμιοσύνη, ο Ορέστης, οι Μαρτυρίες (σειρά Β), η Ανθολογία Τσέχων και Σλοβάκων ποιητών, ποιήματα του Ναζίμ Χικμέτ και το Δέντρο του Ηλία Έρενμπουργκ.
1967: Με το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου ειδοποιείται να φύγει, για να μη συλληφθεί, κάτι που αρνείται να κάνει. Πραγματικά συλλαμβάνεται και αργότερα μεταφέρεται στη Γυάρο και από κει στη Λέρο. Εκδίδεται η Οστράβα.
1968: Μετά από περιπέτειες υγείας οδηγείται σε κατ’ οίκον περιορισμό στο σπίτι της γυναίκας του στη Σάμο. Τη χρονιά αυτή γράφει στο Παρθένι της Λέρου (πριν φύγει ο Ρίτσος για τη Σάμο) τα Δεκαοκτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας. 1969: Στέλνει κρυφά στη Γαλλία τη συλλογή του Πέτρες, επαναλήψεις, κιγκλίδωμα και αργότερα και τα Δεκαοκτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας, τα οποία μελοποιεί ο Μ. Θεοδωράκης. Ανάμεσα στα ποιήματα που γράφει τη χρονιά αυτή είναι και ο Αφανισμός της Μήλος.
1970: Αίρεται ο κατ’ οίκον περιορισμός. Επιστροφή στην Αθήνα. Πρόσκληση σε παγκόσμιο συνέδριο ποίησης στην Αγγλία. Η δικτατορία του χορηγεί διαβατήριο μόνο με τον όρο ότι δε θα κατακρίνει το καθεστώς, κάτι που αρνείται κατηγορηματικά ο Ρ*ίτσος. Εκ νέου σύντομος κατ’ οίκον περιορισμός στη Σάμο. Ανακηρύσσεται μέλος της Ακαδημίας Λογοτεχνών και Επιστημών Mainz της Ο.Δ.Γ.
1972: Του απονέμεται το Μέγα Διεθνές βραβείο Ποίησης της Μπιεννάλε του Knokk - le zont του Βελγίου. Γράφει τις συλλογές Γραγκάντα και Κωδωνοστάσιο. Εκδίδονται οι συλλογές Πέτρες, επαναλήψεις, κιγκλίδωμα, Ελένη, Χειρονομίες, Χρυσόθεμις, Ισμήνη, Η επιστροφή της Ιφιγένειας, τα οποία θα συμπεριληφθούν στη Τέταρτη διάσταση, μαζί με άλλες ποιητικές συνθέσεις, όπως Το παράθυρο, Χειμερινή διαύγεια, Χρονικό, Αγαμέμνων, Αίας, Η Ελένη, Το νεκρό σπίτι, Κάτω απ’ τον ίσκιο του βουνού, Όταν έρχεται ο ξένος.
1973: Κυκλοφορούν τα Δεκαοκτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας, Διάδρομος και σκάλα, Γραγκάντα, Σεπτήρια και δαφνηφόρια, Εννέα ποιήματα.
1974 : Συγκλονισμένος από τη στρατιωτική εισβολή στην Κύπρο γράφει Ύμνος και θρήνος για την Κύπρο, μια ποιητική ενότητα από εννέα (9) ποιήματα. Αρχίζει να γράφει τη Φαίδρα, την οποία θα συμπεριλάβει αργότερα στην Τέταρτη διάσταση. Κυκλοφορούν αρκετές ποιητικές συλλογές του, ανάμεσα στις οποίες είναι οι: Καπνισμένο τσουκάλι, Μαρτυρίες, Πέτρινος χρόνος και διάφορα μελετήματα για τους Μαγιακόφσκι, Χικμέτ, Έρεμπουργκ και Ελυάρ, με τίτλο Μελετήματα.
*1975: Του απονέμεται το Διεθνές Βραβείο Δημητρώφ και το Μέγα Γαλλικό Βραβείο Ποίησης “Alfred de Vigny”, ενώ αναγορεύεται επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Προτείνεται για το βραβείο Νόμπελ, πρόταση, την οποία υπογράφουν ακόμα και εκπρόσωποι του συντηρητικού χώρου. Τη χρονιά αυτή κυκλοφορούν τα: Η κυρά των αμπελιών, Τα Επικαιρικά, Το υστερόγραφο της δόξας, Άρης Βελουχιώτης, Ημερολόγια εξορίας (1948-1950), Μαντατοφόρες (1967-1969), Η τελευταία προ Ανθρώπου Εκατονταετία, καθώς και ο Δ' τόμος της συγκεντρωτικής έκδοσης των ποιημάτων του με τίτλο «Ποιήματα Δ' τόμος». Στο τόμο αυτό θα συμπεριληφθούν και ποιήματα, σύντομοι αυτοτελείς ποιητικοί μύθοι, που γράφονται στη Σάμο, στην Αθήνα και στο Διμήνιο τη χρονική περίοδο 1960 - 1965 που απευθύνονται σε παιδιά και τα οποία στεγάζονται κάτω από τον τίτλο Μικρό αφιέρωμα 1960 - 1965, αφιερωμένα στη Φαλίτσα και στην Έρη.
*1976: Του απονέμονται τα Διεθνή βραβεία Ποίησης «Seregno - Brianza», και «Αίτνα-Ταορμίνα». Κυκλοφορεί το Θυρωρείο.
*1977: Του απονέμεται στη Μόσχα το Βραβείο Λένιν για την Ειρήνη. Κυκλοφορούν οι συλλογές: Το μακρινό, Γίγνεσθαι και Ρόπτρο.
1978: Αναγορεύεται επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου του Μπίρμπιχαμ στην Αγγλία, ενώ την ίδια χρονιά του απονέμεται το «Διεθνές βραβείο ποίησης Mondello» στην Ιταλία. Κυκλοφορούν οι συλλογές Βολιδοσκόπος, Τροχονόμος, Τοιχοκολλητής, Η πύλη, Μονεμβασιώτισσες, Το σώμα και το αίμα, Το τερατώδες αριστούργημα, Φαίδρα, Μια πυγολαμπίδα φωτίζει τη νύχτα, η οποία γράφτηκε στην Πάρνηθα το 1937 και περιλαμβάνεται στον Α' τόμο της συγκεντρωτικής έκδοσης των ποιημάτων του. Η έκδοση αυτή της συλλογής είναι αυτοτελής
1979: Αναγορεύεται επίτιμος δημότης Λευκωσίας. Του απονέμεται το Διεθνές Βραβείο Ειρήνης για τον πολιτισμό από το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ειρήνης. Κυκλοφορεί η Γραφή τυφλού και από τις εκδόσεις Κέδρος σε 23η αυτοτελή έκδοση σε σχέδια της Τζένης Δρόσου το Όνειρο καλοκαιρινού μεσημεριού, αφιερωμένο στο Βασίλη Ρώτα, το οποίο γράφτηκε στην Πάρνηθα το 1938.
1980: Κυκλοφορούν οι συλλογές: Διαφάνεια, Μονόχορδα, Πάροδος.
1981: Εκδίδονται οι συλλογές: Συντροφικά τραγούδια, Τα ερωτικά, Υπόκωφα, Μονοβάσια, Ιταλικό τρίπτυχο και το πεζογράφημα Αρίοστος ο προσεκτικός αφηγείται στιγμές του βίου του και του ύπνου του.
1983: Κυκλοφορούν οι συλλογές Το χορικό των σφουγγαράδων, Τειρεσίας και το μυθιστόρημα Τι παράξενα πράγματα.
1984: Εκδίδονται οι Ταναγραίες, τα Επινίκια, Με το σκούντημα του αγκώνα. Αναγορεύεται διδάκτορας του πανεπιστημίου Κάρλ Μαρξ της Λειψίας.
1985: Κυκλοφορεί το πεζό κείμενό του Μπορεί να ‘ ναι έτσι (μέρος του εννιάτομου Εικονοστάσι ανωνύμων αγίων που θα αποτελέσει την επεξεργασμένη μορφή του έργου Αρίοστος ο Προσεκτικός αφηγείται στιγμές του βίου του και του ύπνου του) και οι συλλογές Ο γέροντας με τους χαρταετούς και Όχι μόνο για σένα. Τη χρονιά αυτή του απονέμονται τα ιταλικά βραβεία «Φελίτσε Μαστρογιάννι», «La cita dello streto», της Ακαδημίας της Μπιέλλα και το «Χρυσό στεφάνι» (Στρούγκα Γιουγκοσλαβίας)
*1986: Του απονέμεται το βραβείο «Ποιητής Διεθνούς Ειρήνης» του ΟΗΕ και μετάλλιο από το Διεθνές Νομισματοκοπείο Γαλλίας. Τη χρονιά αυτή κυκλοφορούν η συλλογή Σφραγισμένα μ ’ ένα χαμόγελο, το μυθιστόρημα Λιγοστεύουν οι ερωτήσεις και το πεζογράφημα Ο Αρίοστος αρνείται να γίνει άγιος.
*1987: Κυκλοφορούν οι Ανταποκρίσεις και σε τόμο 3 χ 111 τρίστιχα. Αναγορεύεται επίτιμος διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και του απονέμεται το Χρυσό μετάλλιο του Δήμου Αθήνας.
1988: Κυκλοφορεί η μετάφραση του βιβλίου του πέρση αυτοεξόριστου στην Ελλάδα ποιητή Φερεϋντούν Φαριάντ-Ραχιμί Όνειρο με χαρταετούς και περιστέρια. 1989: Εκδίδονται από τις εκδόσεις Κέδρος οι ένατος και δέκατος τόμος της συγκεντρωτικής έκδοσης των ποιημάτων του. Τη χρονιά αυτή του απονέμεται το Μετάλλιο Ειρήνης Γρηγόρη Λαμπράκη της ΕΕΔΥΕ και ο Μεγάλος Αστέρας της Φιλίας των Λαών.
1990: Απονέμεται στον ποιητή το μετάλλιο Ζολιό-Κιουρί που αποτελεί την ανώτατη διάκριση του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ειρήνης. Ο ποιητής πεθαίνει στις 11 Νοεμβρίου και ενταφιάζεται στον τόπο καταγωγής του, στη Μονεμβασιά. 1991: Κυκλοφορεί ένας ακόμα τόμος με τίτλο Αργά πολύ αργά μέσα στη νύχτα, ο οποίος περιλαμβάνει τις συλλογές Τ’ αρνητικά της σιωπής (1987), Το γυμνό δέντρο (1989), Αργά πολύ αργά μέσα στη νύχτα (1988), Δευτερόλεπτα (1988-9), Ο λόφος με το σιντριβάνι (1988-9), Το τελευταίο καλοκαίρι (1988-9). Η συλλογή σε επιμέλεια, όπως και οι άλλες, της Αικατερίνης Μακρυνικόλα, συνοδεύεται από ένα Υστερόγραφο της Χρύσας Προκοπάκη, με βασικές επισημάνσεις της ποιητικής του Ρίτσου.
1993: Κυκλοφορεί ο ΙΑ τόμος των Ποιημάτων των, με τις συλλογές Υπόκωφα (1972), Γραφή τυφλού (1972), Προσωπίδες (1972-3), Οκτώ οκτάστιχα για τον Μιρό (1973), Προθάλαμος (1973), Χάρτινα (1970-1974): Σειρά πρώτη (1970), Σειρά δεύτερη (1973), Σειρά Τρίτη (1974), Ρωγμή (1974), Ύμνος και θρήνος για την Κύπρο (1974). Ακροκέραμος (1974).
1997: Κυκλοφορεί ο ΙΒ τόμος των Ποιημάτων του Γιάννη Ρίτσου και πάλι σε επιμέλεια της Αικατερίνης Μακρυνικόλα. Ο τόμος περιλαμβάνει τις συλλογές Το μακρινό (1975), Τζαμόπορτα (1975), Λαθρεπιβάτης (1975), Κέρματα τηλεφώνου
(1975) : Σειρά πρώτη, Σειρά δεύτερη και Σειρά Τρίτη., Το ρόπτρον (1976), Μετάγγιση (1976), Λοιπόν (1976), Μονοβασιά (1974-1976).
2005: Ως σήμερα έχουν εκδοθεί συνολικά δεκατρείς τόμοι στη σειρά της συγκεντρωτικής έκδοσης των ποιημάτων του από τις εκδόσεις Κέδρος, ενώ αναμένεται η κυκλοφορία και άλλων τόμων.
O Γιάννης Ρίτσος δίκαια μπορεί να θεωρείται ένας από τους πολυγραφότερους ποιητές του 20ου αιώνα. Ακούραστος δουλευτής, άφησε πίσω του ένα τεράστιο καλλιτεχνικό έργο, ένα μέρος μόνο του οποίου μπορεί κανείς να αποδώσει σε ένα τέτοιο αφιέρωμα. To έργο του αποτελείται από πάνω από 100 ποιητικές συλλογές, αλλά και δεκάδες θεατρικά, πεζά ακόμα και σκίτσα και εικαστικά. Κάθε ένα από αυτά τα έργα το δούλεψε με την αγάπη, το μεράκι και την καλλιτεχνική ευφυία που μόνο εκείνος διέθετε.
Μια παλιά ιστορία : Γ.Ρίτσος - Τ.Λειβαδίτης - Ν.Καρούζος
Αφιέρωμα : 100 χρόνια από τη γέννηση του Γ.Ρίτσου
Περί...γραφής : Γιάννης Ρίτσος- Ερωτικά και άλλα
Εικόνες Γ.Ρίτσου
